STRES NEDİR? 

İngiliz dilinde stres: İnsan tecrübesi 

TDK’ da stres: Ameliyat şoku, travma, soğuk, heyecan vb. etkenlerin organizmada, iç organlarda, metabolizmada oluşturduğu bozuklukların tümü  

Fizikte stres: Herhangi bir nesne ya da sisteme dışardan uygulanan bir güç 

Psikolojide stres: Çevreden bireye yöneltilen, onda kaçınılmaz ve otomatik denebilecek bir gerilim yaratan olaylar 

Stresin Nedenleri İki Genel Grupta Toplanmıştır  

Dışsal Nedenler: Hasta olmak, Ölüm, Başarısızlık, Eleştirilmek vb…  

İçsel Nedenler: Stresimizin büyük kısmını bizim üzüntülerimiz oluşturmaktadır. 

 STRESLE BAŞETME  

Stresi kontrol etmenin ilk adımı onu tanımaktır. Başlangıç olarak, her tür stres kötü değildir. Aslında, bazı küçük zorluklar olmasa hayatımız ne kadar tekdüze ve sıkıcı olurdu. Bu sağlıklı ve normal bir durumdur; bizi mutlu kılar ve motive eder. Bazı insanlar bunu ‘pozitif stres’ olarak adlandırır. 

Negatif stres’i ise, üzerimizde çok fazla baskı hissettiğimiz ve bunların üstesinden gelemeyeceğimizi düşündüğümüz zamanlarda yaşarız. Stres hem kısa hem uzun vadeli yaşanabilir. İki tür stres de sağlığınızı etkileyecektir.  

  • Karşılaştığımız küçük zorluklar, bir savaşım veya yük halini aldığında 
  • Küçük meselelerde veya hayatımızın genelinde kontrolü yitirdiğimizi hissettiğimizde 
  • Diğer insanların davranışları karşısında kendimizi yılmış hissettiğimizde 
  • Çevremizdeki bir veya birkaç kişiyle devamlı tartışma halinde olduğumuzda 

 Kendimizi stresli hissederiz.  

Şimdi Stresi Tanıyabilir Misiniz? 

Stres çoğunlukla başımıza gelenlerin sonucunda yaşadığımız bir histir. Stresle sonuçlanabilecek durumları inceleyelim. 

STRESİN YAŞANDIĞI BAZI DURUMLAR 

  • Geç kalmak, örneğin sınava, okula, eve. 
  • Beklemek, örneğin internet sırasında, hamburgercide 
  • Birkaç insanın birden isteklerini yerine getirmeye çalışmak. 
  • Arkadaşlarla ilişkilerdeki problemler. 
  • Başımıza gelen şeyler karşısında kontrolümüzü yitirmek. 
  • Kendini tekrarlayan, sıkıcı işler. 
  • Çok fazla veya çok az işimizin olması. 
  • Çalışmak için bir araya gelmek. 

Stresin Belirtileri Nelerdir?  

Fiziksel Belirtiler: Uyku düzeninde değişiklik, çarpıntı, baş ağrısı, sırt ağrısı gibi çeşitli ağrılar, iştah değişiklikleri, bitkinlik, sindirim zorluğu, çeşitli mide-bağırsak bozuklukları, gürültüye, sese karşı aşırı duyarlılık. 

Duygusal Belirtiler: Huzursuzluk, sıkıntı, gerginlik, tahammülsüzlük, sinirlilik, neşesizlik, durgunluk, kayıtsızlık, kendine güvensizlik, değersizlik ve yetersizlik duyguları. 

Zihinsel Belirtiler: Unutkanlık, konsantrasyon güçlüğü, ilgisizlik, matematiksel hatalarda artış, zihinsel durgunluk, olumsuzluklara odaklanma. 

Davranışsal Belirtiler: Alışılmış davranış biçimlerinde değişiklik, kararsızlık, yanlış kararlar verme, geç kalma, düzensizlik, sosyal hayatın yoksunlaşması, aşırı hayal kurma, sigara ve alkol tüketiminin artması, kişilerarası ilişkilerde sorunlar.  

STRESLE BAŞAÇIKMA 

Başa çıkma kişinin stres yaratıcı faktörleri önleme ya da üstesinden gelme çabasıdır. Kişiler stres tepkisini azaltmak için çeşitli yöntemler kullanırlar. Bunların bir kısmı olumlu, bir kısmı da olumsuz, etkisiz yöntemlerdir 

Gevşeme teknikleri: Bu yöntemin temel amacı sinir sisteminin gerilimini azaltmak ve tüm bedeni denetim altına almaktır. Gevşeme egzersizleri önce kaslardaki gerginliği azaltarak, dolaylı yoldan kalp atışının, kan basıncının ve solunumun yavaşlamasını ve tüm bedende derin bir rahatlamayı sağlar. 

Fiziksel egzersiz: Spor yapmak stresle baş etmede en etkili yöntemlerden biridir. Egzersiz kas gücünü ve dayanıklılığı geliştirir, gerilimi hafifletir, bedenin genel fizyolojik koşullarını iyileştirir. 

Doğru beslenme: Stres yaratıcı faktörlerden biri de beslenme alışkanlıklarımızdır. Bazı besinler sempatik sinir sisteminin ortaya çıkardığı stres tepkilerini doğrudan uyararak veya yorgunluğu ve duyarlılığı arttırarak stres oluşumuna katkıda bulunur  

Olumlu ve yapıcı düşünme tarzını öğrenme: Stresli durumlarda kişinin kendisine söylediği olumsuz sözler, o olay sırasında hissedilen gerginliği arttırmaktadır. Olumsuz ve kişinin kendisine zarar veren düşünce tarzı stresle baş etmemizi zorlaştırır. Bu yüzden stres düzeyimizi azaltmada olumsuz düşüncelerimizin farkına varmayı ve bu düşüncelerin yerine daha gerçekçi, daha olumlu düşünceler koymayı öğrenmek oldukça etkili bir yöntemdir. Bu şekilde düşünerek daha etkili problem çözme yöntemlerini bulabilir ve stres düzeyimizi azaltabiliriz. 

Stresi azaltmaya yönelik 10 yararlı yöntem vardır 

  • Kafein alımını bırakmak veya azaltmak 
  • Düzenli egzersiz 
  • Meditasyon/gevşeme 
  • Boş zaman değerlendirmesi, hobiler edinmek 
  • Düzenli Uyku 
  • Gerçekçi beklentiler 
  • Yeniden bilişsel yapılandırma 
  • İnanç sistemi 
  • Destek sistemi 

BİR HİKAYE 

Profesör öğrencilerine “stres yönetimi” konusunda ders veriyordu. Su dolu bardağı kaldırıp öğrencilerine sordu “Sizce bu su dolu bardağın ağırlığı ne kadardır?” Cevaplar 200 gr. ile 400 gr. atasında değişti. Bunun üzerine profesör şöyle dedi; “Gerçek ağırlık fark etmez. Fakat durum, bardağı elinizde ne kadar süreyle tuttuğunuza göre değişir. Eğer; Bir dakikalığına tutarsam problem yok. Bir saatliğine tutarsam sağ kolumda bir ağrı oluşacaktır. Eğer bir gün boyunca tutarsam ambulans çağırmak zorunda kalırsınız. Aslında ağırlık aynıdır ama ne kadar uzun tutarsanız size o kadar ağır gelir” “Eğer sıkıntılarımızı her zaman taşırsak, er ya da geç taşıyamaz duruma geliriz, yükler gittikçe artarak daha ağır gelmeye başlar. Yapmamız gereken bardağı yere bırakıp bir süre dinlenmek ve daha sonra tutup tekrar kaldırmaktır. “Yükümüzü ara sıra bırakmalı, dinlenip tazelendikten sonra tekrar yolumuza devam etmeliyiz… 

VATAN EĞİTİM KURUMLARI 

Psk. Dan. İlhan AVCI