Çocuklarda Etkili İletişim ve Etkili Dinleme

Çoğu zaman insanlar arası ilişkilerin ne kadar zor ve içinden çıkılmaz olduğundan yakınırız. Özellikle çocuklarla etkili bir iletişim kurarak onların gelişimine katkıda bulunmakta zaman zaman zorlanırız. Onları doğru şekilde dinleyip, anlamak ya da kızgınlığımızı doğru şekilde ifade edebilmek konularında özen ve çaba göstermemiz gerekebilir.

Kimi zaman biz büyükler, onların bir sıkıntısı olduğunda sorumluluğu üzerimizde hissedip onların yerine hemen problemi çözmek isteriz. Bazen de yanlış yaptıkları bizim için öylesine açıktır ki kendi deneyimlerimiz ve doğrularımıza göre onları yönlendirmek isteriz. Akıl vermek, eleştirmek ve ahlak dersleri vermek “iyi ve ilgili anne-babalar olarak sıklıkla kullandığımız yollardır…Acaba bu şekilde çocuklarımıza gerçekten yardım etmiş oluyor muyuz? Bu sorular anne babaların ve eğitimcilerin, onlara en sağlıklı şeklide yardım edebilmek için sıklıkla sordukları sorulardır.ETKİN DİNLEMEDuyguları ne olursa olsun, sizin duygularınızdan ne denli farklı olursa olsun onun duygularını gerçekten kabul etmelisiniz. Kabul etmek, onaylamak anlamına gelmez. Burada bahsettiğimiz, onun bizden ayrı farklı bir birey olduğunu, farklı şeyler hissedebileceğini kabul etmektir. Çocuğun sorunlarıyla kendi kendine baş edebileceğine güvenmelisiniz. Duyguların sürekli değil, geçici ve değişken olduğunu anlamalısınız. Örneğin bir gün arkadaşından nefret ettiğini söyleyen çocuğunuz ertesi gün bundan çok farklı hissedebilir.Çocuğunuzu kendinizden ve diğerlerinden farklı, ayrı bir birey olarak algılamalısınız. Çocuğun sorunları olduğunda onun yanında olmalı ancak karışmamalısınız. Bu yaklaşım, çocuk eğitiminde çok sık kullanıldığında onun bağımsız ve ayakları üzerinde durabilen bir kişi olmasını zorlaştırabilir. Çoğu zaman yaşadığımız kızgınlık ya da bıkkınlık sonucu karşımızdakini eleştiren, yargılayan ve suçlayan bir dil kullanma hatasına düşeriz. Örneğin bu gibi bir durumda; “Yine mi halıları kirlettin, ne laf anlamaz bir çocuksun, bıktım artık!” diyerek “sen dili” kullanmış olursunuz. Bu durumda “Ben Dili” ni kullanarak kendinizi ifade etmeniz işleri kolaylaştıracaktır.Ben dili; bizi rahatsız eden davranışın somut olarak tanımı, o davranışın üzerimizdeki somut etkisi ve yaşadığımız duyguyu içerir. Örneğin; “Kirli ayakkkabılarla eve girince, halıları tekrar silmem gerekiyor ve bana değer vermediğini düşünüp üzülüyorum.”“Konuşma artık”, “yapmamalısın”, “dersine çalışmazsan…”, “yaramazlık yapıyorsun”, “bebek gibisin”, “dikkat çekmek istiyorsun”, “daha iyi öğrenmelisin” gibi ifadeler “sen dili”ne verilebilecek diğer örneklerdendir.Ana-baba çocuğun davranışını kabul etmediği zaman o davranış nedeniyle ne hissettiğini çocuğa söylerse ileti “SEN İLETİSİ”nden “BEN İLETİSİ”ne dönüşür. Yani ben dilinde duygular konuşur:*Yorgun olduğum zaman canım oyun oynamak istemiyor.*Eğer bugün salonu dağınık bırakırsan ben çok üzülürüm.*Akşam yemeğini zamanında yetiştiremeyeceğim diye endişeleniyorum.Örneğin dışarı çıkmak için direnen bir çocuğa:“Hayır, hemen odana git, sokağa çıkamazsın” demek yerine; “hava karardığı için sokağa çıkman beni endişelendiriyor, bu yüzden gitmeni istemiyorum ama, yarın erken saatte arkadaşlarınla birlikte olmana izin verebilirim” demek çocuğun direncini kırar ve onda öfke uyandırmaz.Gerçekten de çocuktan beklediğimiz davranışların oluşmasında “ben dili”nin ne kadar etkili ve doğru bir iletişim aracı olduğunu göreceksiniz.Ben dili çocuğun ana babasının kabul edemediği davranışını değiştirmesinde daha etkili olduğu gibi çocuk- ana baba ilişkisi için de daha sağlıklıdır. Ben dili çocuğu direnmeye, isyan etmeye yöneltmez. Hatta sizinle iş birliği yapmaya daha istekli olmaya yöneltir; davranışı değiştirme sorumluluğunu çocuğa devreder.Sonuç olarak; Etkisiz iletişimin kullanıldığı ortamlarda çocuk aile içinde anlaşılmadığını ve kabul edilmediğini hissedecektir. Ayrıca dıştan denetimli olacaklardır ve otorite figürleri yanlarında yokken nasıl davranmaları gerektiğini bilemeyeceklerdir. Etkili iletişim yollarını kullanan ailelerde ise çocuklar kabul edildiklerini hissedecek, kendilerine ve ailelerine güven duyacaklardır. Ayrıca evde öğrendikleri iletişim becerilerini aile dışındaki ortamlarda kullanarak çevreyle daha sağlıklı iletişim kuracaklardır.

Vatan Okulları Rehberlik Birimi